با توجه به این که زیر ساخت های اقامتی یکی از مهمترین اجزای نظام فضایی گردشگری می باشد، از این رو کمیت و کیفیت این زیر ساخت ها در افزایش فعالیت های گردشگری به ویژه در جذب گردشگر موثر است. کشور ایران با داشتن قابلیت ها و توانایی های بالا در جذب گردشگر، شرایط مناسبی جهت بهره برداری و توسعه زیر ساخت های اقامتی به مانند سایر کشورهای پیشرو در امر گردشگری فراهم نساخته است. در این راستا مسائل و مشکلات فراوان ساختاری نظیر کمیت، کیفیت و سطح مهارت و تخصص کارکنان مراکز اقامتی در ارتباط با جذب گردشگری، از مسائل و چالش های اساسی شهر رشت می باشد که فعالیت های گردشگری آن را تحت تاثیر قرار داده است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی می باشد و در راستای انجام تحقیق علاوه بر جمع آوری آمار و اطلاعات کتابخانه ای، تکمیل پرسش نامه مسافران ورودی به مراکز اقامتی شهر رشت و تکمیل پرسش نامه مصاحبه ای مدیران پس از استخراج، داده ها مورد تجزیه و تحلیل کمی و کیفی قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد، زیر ساخت های اقامتی به لحاظ کمی و کیفی در میزان جذب گردشگر شهر رشت موثر بوده است. به طوری که با کاهش تعداد مراکز اقامتی از 20 واحد در سال 80 به 18 واحد در سال 89، تعداد گردشگران ورودی به مراکز اقامتی شهر رشت نیز کاهش یافته است. یافته های تحقیق بیانگر سطح سواد و مهارت پایین نیروی انسانی شاغل در مراکز اقامتی شهر رشت است به طوری که 62 درصد آنان زیر دیپلم و 75.5 درصد آنان آموزش ندیده اند. نتایج بررسی نشان می دهد مجموعه ای از عوامل درونزاد و برونزاد نظام فضایی گردشگری در میزان جذب گردشگر، فعالیت های گردشگری شهر رشت در دهه اخیر موثر بوده است.

کرونا ویروس یکی از بحران­های است که اخیراً نه تنها سلامتی، بلکه تمام ابعاد زندگی انسان را در معرض خطر قرار داده است. بخش گردشگری یکی از بخش­های اقتصادی است که آسیب­های فراوانی در اثر شیوع این ویروس دیده است و متأسفانه سیاست گذاری هایی که در جهت مدیریت بحران کروناویروس اعمال می گردد آسیب های وارده را دوچندان کرده است. بااینکه این ویروس ناخوانده مشکلاتی ایجاد نموده است، اما با تدبیر و سیاست­گذاری مناسب می­تواند از تهدید به یک فرصت تبدیل شود و زمینه رشد و توسعه بلندمدت را فراهم نماید. در این راستا، هدف از پژوهش حاضر ارائه مدل گردشگری ایمن برای تداوم فعالیت کسب وکارهای حوزه گردشگری در شرایط بحران کووید-19 است. جامعه موردمطالعه، صاحبان کسب وکارهای گردشگری استان کرمانشاه بودند. برای انتخاب مصاحبه شوندگان از نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی استفاده شد. معیار تعیین حجم نمونه رسیدن به اشباع نظری بود که در این تحقیق با بررسی 38 نمونه از جامعه مذکور، اشباع نظری حاصل شد. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه باز، مصاحبه عمیق انفرادی، یادداشت برداری، بررسی اسناد و مدارک یا اغلب ترکیبی از این روش ها صورت گرفت. تجزیه وتحلیل اطلاعات با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفت و براساس آن، مدل پژوهش شکل گرفت. نتایج نشان داد می­توان از طریق سیاست گذاری صحیح و نگاه سیستمی، با رعایت اصول و پروتکل های بهداشتی و با نظارت و هماهنگی دستگاه های ذی ربط و از همه مهم تر به کارگیری فناوری های سازگار با گردشگری در شرایط بحران کووید-19، فرآیند گردشگری استان کرمانشاه ساماندهی و ایمن سازی نمود.

برنامه ریزی فعالیت های گردشگری به چارچوب کلی نسبت میان انسان و طبیعت می پردازد. در این زمینه محیط های طبیعی و انسانی، و قابلیت ها و استعدادهای آنها، از جمله عواملی است که ارزیابی می شود و هر یک به صورتی نسبی نقش خود را در توسعه و رونق این فعالیت نشان می دهد. هر یک از توان ها و منابع زیست محیطی که با فراغت انسان در رابطه است، به فعالیت های گردشگری شکلی متفاوت می بخشد و موجب تنوع فعالیت ها و منابع گوناگون گردشگری می شود. شرایط اقتصادی و بینش فرهنگی – اجتماعی مردم نیز با توجه به تسهیلات و امکانات و تاسیسات گردشگری موجود، زمینه های لازم را برای انجام فعالیت های گردشگری ایجاد می کند؛ چنان که هر یک از گروه های انسانی در جوامع مختلف، شیوه های متفاوتی از فعالیت های گردشگری را، چه به صورت انفرادی و چه در شکلی سازمان یافته، بر می گزینند. از آنجا که با بهره برداری از قابلیت های گردشگری هر منطقه می توان برای توسعه آن منطقه زمینه ای پویا و فعال فراهم کرد، تحلیل این قابلیت ها و پیش نهادن راهکارهایی برای توسعه گردشگری اهمیتی ویژه دارد.

امروزه گردشگری روستایی، با هدف تحقق توسعه پایدار جوامع محلی در نواحی روستایی و به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی و اجتماعی و یکی از مهمترین حوزه های مشاغل مدرن در مناطق روستایی است. در تحقیق حاضر به ارزیابی سطح پایداری گردشگری در روستاهای شهرستان طارم پرداخته شده است. نوع تحقیق کاربردی، ماهیت تحقیق توصیفی-تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل تصمیم گیری چند معیاره مدل ORESTEاستفاده شده است. جامعه آماری 2180 خانوار روستایی در منطقه مورد مطالعه بوده که براساس فرمول کوکران تعداد نمونه جهت تکمیل پرسشنامه 383 خانوار انتخاب شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، روستاهای شیت و ولیدر دارای بالاترین رتبه(10-9) پایداری و روستای دهبهار(1) دارای پائین ترین سطح پایداری بوده است.

اهمیت صنعت گردشگری که اقتصاددانان آن را سومین صنعت بزرگ دنیا می دانند، به اندازه ای است که هر کشوری علی رغم میزان سطح توسعه ای که دارد، خواهان اثرات مثبت آن اعم از توسعه اقتصادی، ارتقا ارتباطات و صلح بین المللی، بهبود استاندارد زندگی، حفاظت از میراث فرهنگی و ... است. گردشگری بیش از 7.8 درصد از استخدام جهانی و یک شغل به ازای هر 5.11 شغل موجود در جهان را به خود اختصاص داده است. با این وجود، یکی از انتقادات وارد آمده بر اشتغال زایی گردشگری، فصلی بودن آن است. این پدیده که می توان گفت گریبان گیر هر مقصد گردشگری است، بر امنیت شغلی فعالین حوزه گردشگری تاثیرگذار است. هدف پژوهش حاضر که از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی و پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است، بررسی تاثیر فصلی بودن، بر دو بعد مهم امنیت شغلی یعنی درآمد و ثبات شغلی است. در این پژوهش، میانگین درآمد و تعداد کارکنان قراردادی در فصول مختلف سال و همچنین دیدگاه 105 شاغل گردشگری در مورد تاثیر فصلی بودن بر درآمد و ثبات شغلی آن ها (با استفاده از آزمون T) در 3 حوزه فعالیتی گردشگری یعنی هتل، رستوران و فروشگاه های عرضه سوغات در شهر سرعین، در قالب پرسشنامه مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که میانگین درآمد و توزیع کارکنان قراردادی در سرعین، در فصول مختلف، متفاوت است، به این ترتیب که این دو شاخص در فصل تابستان به بیشترین مقدار خود و به ترتیب در فصول بهار، پاییز و زمستان کاهش می یابند. هم چنین فعالین این حوزه اثر فصلی بودن گردشگری (که بر تعداد گردشگران هر فصل) را بر میزان درآمد و احساس ثبات شغلی خود را تایید می کنند. راه کارهایی از جمله متنوع سازی بازار هدف گردشگری، برگزاری جشنواره و رویدادها و ایجاد مشوق هایی مانند قیمت گذاری متفاوت در فصول کم رونق می تواند موجب تعدیل اثرات نامطلوب فصلی بودن شود.

امروزه توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به عنوان یک کاتالیزور موثر برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها محسوب می شود؛ که موجب بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی روستاها خواهد شد. اما با توجه به نقش مهم این صنعت در توسعه مناطق روستایی همواره موانعی وجود دارد که مانع از توسعه این صنعت می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی موانع توسعه گردشگری در روستاهای هدف گردشگری شهرستان همدان می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی بوده که با استفاده از روش پیمایش انجام گرفته است. از بین روستاهای هدف گردشگری شهرستان همدان سه روستای ورکانه، سیمین ابرو و خاکو به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. جامعه آماری را اعضاء شوراهای اسلامی و تعدادی از سرپرستان خانوارهای روستایی تشکیل می دهند که بر مبنای فرمول کوکران 122 نفر از سرپرستان خانوارهای و 9 نفر از اعضاء شوراهای اسلامی به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه بوده که دقت شاخص ها و گویه های آن یا روایی صوری توسط متخصصان فن مورد تایید قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آماره های توصیفی و استنباطی نظیر فراوانی، درصد، میانگین، ضریب تغییرات و تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی موانع توسعه گردشگری در روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد که 4 عامل زیرساختی، فرهنگی، برنامه ریزی و مدیریتی و همچنین اطلاع رسانی و تبلیغاتی در مجموع 63.17 درصد از واریانس را تبیین می کنند. در پایان با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهادهای به منظور توسعه این صنعت در روستاهای هدف گردشگری در شهرستان همدان ارائه شده است.

از میان شهرهای استان یزد، میبد یکی از نمونه های نادر شهر باستانی ایران به شمار می رود که هنوز بسیاری از پدیده ها و عناصر شهری قدیم مانند:کهندژ، شارستان، ربض (بیرونه ها) و اجزای آن و همچنین آثار گسترش شهری قدیم و در دوران مختلف را می توان در آن تشخیص داد. وجود نارین قلعه، خانه سالار، برج کبوتر خانه، آب انبار کلار، مسجد جامع، چاپار خانه، یخچال خشتی، مجموعه کاروانسرایی در داخل شارستان در ثبت باغ شهر میبد در فهرست آثار ملی نقش عمده ای را ایفا کرده است. و آن را در ردیف شهرهایی نظیر مدینه تونس ،مزارا در ایتالیا و دورهام و بث در انگلیس قرار داده است. این بناهای تاریخی و فرهنگی جوهره پذیرش روزانه صدها گردشگر داخلی و خارجی را دارد. اما لازمه به فعلیت رسیدن این جوهره، کشیدن دستی با اراده و پشتوانه بر ظاهر این بناهای با عظمت است. این پژوهش به منظور بررسی میزان تاثیر جاذبه های گردشگری در فعالیت های نو سازی و بهسازی بافت تاریخی شهر میبد صورت گرفته است. روش این تحقیق تاریخی، توصیفی، تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که، با وجود جاذبه های فراوان گردشگری در شهر میبد هنوز آنگونه که انتظار می رود این صنعت بر امر بهسازی و نوسازی تاثیر گذار نبوده است. هر چند نمی توان تاثیرات آن را در بهسازی مجموعه کاروانسرایی، تغییر کاربری آب انبارها به صنایع زیلو بافی و فرش بافی نادیده گرفت. اما با در نظر گرفتن مواردی چون؛ اصل وجود باغشهر و جلوگیری از تخریب بافت، الگو گیری از نمونه های جهانی با حفظ ارزشهای بومی منطقه، اهمیت دادن به نیازهای گردشگری با توجه به شاخص های جهانی می توان آینده ای روشن برای توسعه صنعت گردشگری و به تبع آن گسترش فعالیت های نوسازی وبهسازی پیش بینی کرد.

1. مقدمه: اصطلاح «گردشگری جاویژه» از اصطلاح «بازاریابی جاویژه» اقتباس شده است. بازار-جاویژه ها می توانند مناطق جغرافیایی، یک صنعت خاص، نژاد و یا گروه خاصی از مردم باشد. با توجه به ماهیت متنوع گردشگری جاویژه و محصولات مرتبط با آن، رویکردهای دیگری نیز در تعریف این شکل از گردشگری مورد استفاده قرار می-گیرد از جمله: رویکرد جغرافیایی و جمعیتی، رویکردمحصول محور، رویکرد مشتری محور. در رویکرد جغرافیایی و جمعیتی؛ محیط روستای هدف گردشگری قلعه رودخان از منظر فعالیت های گردشگری و نه صرف توجه به جاذبه گردشگری شناخته شده ی شاخص آن که دژ قلعه رودخان است مورد مطالعه قرار می گیرد. در رویکرد محصول-محور، بر حضور گردشگران و جامعه محلی در فعالیت ها و بخش های مختلف و متنوع گردشگری منطقه تأکید می گردد و رویکرد مشتری محور نیز به نیازها و انتظارات گردشگری، جامعه مهمان و میزبان اشاره دارد. مسأله مورد بررسی این پژوهش، تنوع بخشی و بهره گیری از تمامیت ظرفیت های گردشگری مبتنی بر فعالیت در روستای هدف گردشگری قلعه رودخان است و رویکرد های گردشگری موجود را واجد بهره برداری مقطعی و ناقص و به دور از سیاست های توسعه پایدار گردشگری معرفی می نماید. . .